Gaslighting: Als je aan jezelf begint te twijfelen

Inleiding:

Je voelt je verward. Alsof je niet meer weet wat waar is en wat niet. Je twijfelt steeds vaker aan jezelf, terwijl je dat vroeger niet deed. Misschien zegt iemand steeds tegen je: "Je overdrijft," of "Dat heb ik nooit gezegd." Na een tijdje ga je het zelf geloven. Klinkt herkenbaar? Dan is het goed mogelijk dat je te maken hebt met gaslighting.

Laten we dit stap voor stap duidelijk maken.

Wat is gaslichting?

Gaslighting is een vorm van emotionele manipulatie. Iemand probeert je dan te laten twijfelen aan jezelf: aan wat je hebt meegemaakt, hoe je je voelt of wat je denkt.

Het doel? Controle krijgen. De ander wil macht over jou door jou onzeker te maken.

De term komt van een oude film (Gaslight, uit 1944), waarin een man expres de lichten in huis een beetje dimt. Als zijn vrouw er iets van zegt, ontkent hij het en zegt dat ze zich dingen inbeeldt. Uiteindelijk weet ze niet meer wat echt is.

Hoe herken je gaslighting? Voorbeelden uit het dagelijks leven

Gaslighting is vaak subtiel. Het gebeurt niet altijd met schreeuwen of duidelijke leugens. Het zit juist in kleine opmerkingen die je langzaam aan jezelf doen twijfelen. Bijvoorbeeld:

• Je vertelt iets wat is gebeurd, en de ander zegt: "Dat heb je verzonnen."
• Je zegt dat je gekwetst bent, en de ander antwoordt: "Je bent veel te gevoelig."
• Je herinnert je een afspraak, maar de ander zegt: "Je hebt dat nooit gezegd."
• Je voelt je verdrietig of boos, en krijgt te horen: "Je overdrijft. Het was maar een grap."
• De ander ontkent dingen die jij zeker weet: gesprekken, gebeurtenissen, gevoelens.

Na verloop van tijd voel je je klein, dom of instabiel. Je vertrouwt je eigen gevoelens en herinneringen niet meer. En dat is precies waar gaslighting om draait.

Waar komt gaslighting voor?

Gaslighting kan overal gebeuren. Het komt voor in:

• Romantische relaties: Een partner manipuleert de ander om controle te houden.
• Vriendschappen: Een vriend(in) stelt je voortdurend in vraag of maakt je onzeker.
• Oudergezin: Een ouder die het kind voortdurend klein houdt of schuld geeft.
• Werk: Een baas of collega die je fouten laat inzien die je niet maakte.
• Hulpverlening of medische context: Je klachten worden niet serieus genomen, je gevoelens worden geminimaliseerd.

Gaslighting komt dus niet alleen voor in liefdesrelaties. Het kan zelfs door instanties of in de media plaatsvinden.

Wat zijn de gevolgen van gaslighting?

De gevolgen van gaslighting kunnen diep en langdurig zijn. Bijvoorbeeld:

• Je verliest je zelfvertrouwen.
• Je twijfelt aan elk besluit dat je maakt.
• Je verontschuldigt je vaak, ook als je niets fout deed.
• Je voelt je vaak schuldig of schaamt je voor je gevoelens.
• Je raakt emotioneel uitgeput.
• Je krijgt stress, angsten of zelfs depressieve klachten.

In ernstige gevallen kan gaslighting leiden tot trauma. Zeker als het langdurig gebeurt of al van jongs af aan speelt.

Wat kun je doen als je vermoedt dat je slachtoffer bent van gaslighting?

1. Erken wat er gebeurt

Het begint bij herkennen. Als je merkt dat je vaak twijfelt aan jezelf in bijzijn van één bepaalde persoon, is dat een signaal. Gaslighting is geen toeval. Het is een patroon.

2. Houd een dagboek bij

Schrijf op wat er gezegd en gebeurd is. Zo zie je later zwart op wit dat jij het je niet inbeeldde. Dit kan ook helpen als je hulp zoekt.

3. Praat erover

Zoek iemand die je vertrouwt. Een vriend(in), therapeut of coach. Anderen kunnen vaak objectiever naar jouw situatie kijken dan jijzelf.

4. Stel grenzen

Je hoeft geen discussie te voeren over jouw gevoel of waarheid. Je mag zeggen: "Ik zie dat anders" of "Stop met dat tegen mij te zeggen" of gewoon afstand nemen.

5. Zoek hulp

Een psycholoog of therapeut kan je helpen je eigen gedachten en gevoelens weer te vertrouwen, zeker als je lang in een ongezonde situatie hebt gezeten.

Is gaslighting altijd bewust?

Niet altijd. Sommige mensen gaslighten zonder dat ze het zelf doorhebben. Dat klinkt misschien gek, want hoe kun je iemand manipuleren zonder het te bedoelen? Toch komt het vaker voor dan je denkt. En er zijn verschillende redenen voor.

Lage emotionele intelligentie (EQ)

Mensen met een lage emotionele intelligentie vinden het moeilijk om hun eigen gevoelens te herkennen of die van anderen te begrijpen. Daardoor reageren ze vaak op een manier die schadelijk is, zonder het echt aan te voelen. In plaats van empathisch te luisteren, ontkennen ze jouw gevoel (“Dat is niet zo erg”, “Je overdrijft gewoon”). Dat kan gaslighting worden ook al bedoelen ze het niet als spelletje of machtsmiddel.

Geen verantwoordelijkheid nemen

Gaslighting ontstaat ook vaak uit een gebrek aan verantwoordelijkheid. Iemand maakt een fout, maar wil dat niet toegeven. Dus wat doen ze? Ze schuiven het op jou af. “Je hebt het verkeerd begrepen.” “Jij bent gewoon te gevoelig.” Het is een manier om zichzelf te beschermen – ten koste van jouw werkelijkheid.

Hoe komt het dat ze het niet doorhebben?

Veel mensen die (onbewust) gaslighten, hebben dit gedrag zelf meegekregen. Misschien zijn ze opgegroeid in een omgeving waar emoties ontkend werden. Waar eerlijk zeggen hoe je je voelt, werd afgestraft. Of waar ‘de waarheid’ altijd werd verdraaid. Als je dat jarenlang meemaakt, ga je denken dat het normaal is.

Anderen hebben nooit geleerd hoe je op een gezonde manier communiceert. Ze weten niet hoe je naar een conflict kijkt zonder te moeten ‘winnen’. Dus kiezen ze, vaak automatisch, voor controle, afleiding, ontkenning. En dat voelt voor jou als: gaslighting.

Belangrijk om te onthouden:
Gaslighting is nooit jouw schuld.
Ook niet als je er lange tijd in bent meegegaan of als je het niet meteen doorhad. Manipulatie werkt juist doordat het langzaam en subtiel gebeurt. Het kruipt onder je huid zonder dat je het meteen merkt. En dat maakt het zo verraderlijk.

Als je dit herkent, is dat geen teken van zwakte, het is een teken dat je begint te zien wat er echt gebeurt. En dat is al een grote stap richting herstel.

Wat is de link tussen gaslighting en narcisme?

Gaslighting wordt vaak vergeleken met narcisme omdat de twee regelmatig hand in hand gaan, maar het zijn niet exact dezelfde dingen.

Gaslighting is een manipulatietechniek, en narcisme is een persoonlijkheidskenmerk of stoornis. Mensen met sterke narcistische trekken gebruiken gaslighting vaak als een manier om anderen te controleren of zichzelf beter te voelen.

Bijvoorbeeld:

• Een narcistische persoon wil altijd gelijk hebben en superieur overkomen.
• Om dat te bereiken, kan hij of zij jouw herinneringen, gevoelens of ervaringen ontkennen of verdraaien (klassieke gaslighting).
• Zo behoudt de narcist de bovenhand en ga jij steeds meer aan jezelf twijfelen.

Zowel bij narcisme als bij gaslighting draait het vaak om macht en controle. Niet alle gaslighters zijn narcisten, en niet alle narcisten gaslighten. Maar wanneer beide aanwezig zijn, ontstaat er vaak een zeer ongezond patroon in een relatie waarbij de ander zich compleet verliest in onzekerheid, schuldgevoel en verwarring.

Hoe herstel je na gaslighting?

Gaslighting laat je twijfelen aan jezelf. Soms zegt je omgeving dingen als: “Ben je wel zeker?” of “Iedereen heeft zijn waarheid,” waardoor je je nog onzekerder voelt. Herstellen begint met leren vertrouwen op je eigen gevoel. Dat kost tijd, steun en soms ook hulp van iemand die écht luistert. Je gevoel is niet gek, het telt.Een paar stappen die kunnen helpen:

1. Weer leren vertrouwen op je gevoel

Na gaslighting voelt het alsof je innerlijke kompas stuk is. Daarom is het belangrijk om terug te keren naar jouw gevoel en intuïtie. Wat zegt jouw buikgevoel? Wat voel jij als je ergens aan denkt vóórdat je het analyseert of rationaliseert?

2. Grenzen opnieuw leren stellen

In een situatie met gaslighting raak je gewend om je grenzen te negeren of te verleggen. Een coach of therapeut kan je helpen opnieuw te voelen wat jouw grenzen zijn, en hoe je die liefdevol maar duidelijk aangeeft.

3. Je eigen verhaal terugvinden

Een dagboek, een gesprek met een vertrouwenspersoon of schrijven over je ervaringen kan enorm helpen. Wat heb jij meegemaakt? Wat voelde jij? Je verhaal terugpakken is een belangrijke stap in je herstel.

4. Steun zoeken

Herstellen doe je niet alleen. Of je nu kiest voor therapie, coaching of praatgroepen, je verdient steun. Want gaslighting is geen “kleinigheid”. Het raakt aan je identiteit, je zelfbeeld, je vertrouwen.

Herstel na gaslighting heeft geen vaste tijdlijn. Voor sommige mensen duurt het enkele maanden, voor anderen jaren afhankelijk van:

• Hoe lang je in de situatie zat
• Hoe diep de manipulatie ging
• Of je steun krijgt van mensen om je heen
• En of je bijvoorbeeld therapie of coaching volgt

Gaslighting raakt je diep, dus verwacht geen snel herstel. Geef jezelf tijd, wees mild voor jezelf, en weet: herstellen mag in jouw tempo. Het belangrijkste is niet hoe snel, maar dat je weer leert voelen wat van jóu is.

Waarom praten we hier nu meer over?

Gaslighting is geen nieuw fenomeen, maar er is wel meer aandacht voor. Op sociale media delen steeds meer mensen hun verhaal. Daardoor herkennen anderen het sneller. Bovendien groeit het bewustzijn over mentale gezondheid en emotionele veiligheid.

Slot: Wat kan Booky Booky voor je doen?

Bij Booky Booky leggen we moeilijke thema’s uit op een heldere en rustige manier. Geen moeilijke woorden, geen oordelen. Gewoon uitleg waar je iets aan hebt.

Herken je jezelf in deze blog? Weet dan: je bent niet alleen, en je bent zeker niet gek. Misschien heb je gewoon lang moeten vechten tegen een stem die niet de jouwe was.

Op bookybooky.app vind je blogs, verhalen en tools die je helpen om je opnieuw sterker te voelen. Want je verdient het om jezelf te kunnen vertrouwen stap voor stap.