Narcisme of gaslighting? Zo zie je het verschil

Inleiding:

Je hoort de term steeds vaker: narcisme. Op sociale media, in boeken, in gesprekken over relaties. Maar wat is narcisme nu écht? En waarom wordt het vaak genoemd in combinatie met gaslighting?

In deze blog leggen we helder uit wat narcisme is, hoe je het kunt herkennen en wat het verschil (maar ook de link) is met gaslighting.

Wat is narcisme?

Narcisme is een persoonlijkheidskenmerk waarbij iemand een overdreven beeld van zichzelf heeft. Narcistische mensen willen graag bewonderd worden, voelen zich vaak beter dan anderen en hebben moeite met kritiek. Ze kunnen charmant en zelfverzekerd overkomen, maar tegelijk ook weinig empathie tonen voor anderen.

In sommige gevallen spreekt men van een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS). Dan is het gedrag zo sterk aanwezig dat het invloed heeft op iemands relaties, werk en dagelijks leven. Maar niet iedereen met narcistische trekjes heeft meteen een stoornis.

Typische kenmerken van narcisme:

• Een groot gevoel van eigenwaarde
• Behoefte aan bewondering of bevestiging
• Moeite met kritiek of afwijzing
• Gebrek aan inlevingsvermogen
• Anderen gebruiken voor eigen voordeel
• Snel jaloers zijn (of denken dat anderen jaloers zijn)

Een narcistisch persoon kan dus erg overtuigd zijn van zichzelf, maar diep vanbinnen vaak onzeker zijn. Die onzekerheid wordt dan verborgen achter een masker van zelfverzekerdheid.

Hoe merk je dat je met een narcistisch persoon te maken hebt?

In het begin zijn ze vaak erg charmant. Je voelt je gezien, bewonderd, speciaal. Maar na een tijdje verandert dat:

• Je voelt je klein of onzeker naast hen
• Ze maken jouw gevoelens belachelijk of negeren ze
• Jij moet altijd geven, zij nemen vooral
• Als je iets zegt dat hen niet bevalt, worden ze boos of geven ze jou de schuld
• Alles draait uiteindelijk om hen

Narcistische mensen kunnen moeilijk echte verbinding maken. Ze hebben vaak relaties die draaien om macht, bewondering of controle, niet om gelijkwaardigheid.

Wat zijn de gevolgen als je in een relatie zit met een narcist?

Een relatie met iemand die sterke narcistische trekken heeft, kan erg uitputtend zijn. Je kunt het gevoel krijgen dat je altijd tekortschiet. Je twijfelt aan jezelf, voelt je emotioneel leeg of onzeker.

Op lange termijn kun je klachten ontwikkelen zoals:

• Laag zelfbeeld
• Stress of burn-out
• Angstklachten of depressie
• Twijfel aan je eigen realiteit (zoals bij gaslighting)

Herken je dit? Weet dan: je bent niet gek. Je bent waarschijnlijk emotioneel gemanipuleerd.

Kunnen narcistische mensen veranderen?

In sommige gevallen wel – maar dat gebeurt niet vaak. Narcisme zit diep en is vaak moeilijk te erkennen, laat staan te veranderen. De meeste narcisten zoeken geen hulp, omdat ze zichzelf niet als het probleem zien.

Verandering is mogelijk als iemand zélf echt wil groeien en verantwoordelijkheid neemt voor zijn gedrag. Maar vaak is het voor jou als slachtoffer belangrijker om te kijken: Wat heb ik nodig om me weer veilig en sterk te voelen?

Wat kun jij doen als je met narcisme te maken hebt?

1. Erken het gedrag – Je hoeft het niet te vergoelijken of excuses te zoeken. Zie wat er écht gebeurt.
2. Stel grenzen – Wat laat je nog toe, en wat niet meer? Dat mag je zelf bepalen.
3. Zoek steun – Praat met een therapeut, coach of iemand die je vertrouwt. Je hoeft dit niet alleen te dragen.
4. Zorg voor jezelf – Herstel kost tijd. Wees zacht voor jezelf en neem afstand als dat nodig is.

Hoe wordt iemand een narcist?

Narcisme ontstaat vaak al in de kindertijd. Veel onderzoekers denken dat narcisme begint in de eerste levensjaren. Als een kind:

• Veel te weinig liefde of aandacht krijgt,
• Of juist overmatig geprezen wordt (“Jij bent beter dan de rest!”),
• Of opgroeit in een onveilige of onvoorspelbare omgeving (bijvoorbeeld met emotionele verwaarlozing of mishandeling),

… dan leert het kind dat het zich moet aanpassen, bewijzen of zichzelf groter maken om te overleven of aandacht te krijgen. Zo kan er een overlevingsstrategie ontstaan: “Als ik me sterk en speciaal voordoe, dan word ik gezien.”

Het masker van zelfverzekerdheid

Narcistisch gedrag is vaak een beschermlaag. Vanbinnen kunnen narcistische mensen juist erg onzeker zijn. Maar omdat ze geleerd hebben dat kwetsbaar zijn gevaarlijk of nutteloos is, zetten ze een masker op van controle, kracht en perfectie.

Sociale en culturele invloeden

We leven in een wereld waarin succes, uiterlijk, prestaties en likes vaak belangrijker lijken dan diepgang en kwetsbaarheid. In zulke omgevingen kunnen narcistische trekken sneller groeien. Denk aan:

• Opvoeding waarin alleen presteren telt
• Social media die ‘perfecte’ levens tonen
• Een cultuur waarin je moet “winnen” om mee te tellen

Sommige mensen ontwikkelen daardoor narcistische trekjes – omdat ze denken dat dat de enige manier is om erbij te horen.

Wat is gaslighting?

Gaslighting is een manipulatieve communicatiestijl waarbij iemand jou doet twijfelen aan je eigen gevoel, gedachten of herinneringen. Het doel? Macht of controle behouden over jou, vaak door je onzeker te maken.

Het gebeurt meestal subtiel en geleidelijk. Denk aan uitspraken zoals:

• “Dat heb ik nooit gezegd.”
• “Je overdrijft weer.”
• “Je weet zelf toch ook dat je altijd zo moeilijk doet?”

Na een tijd ga je je afvragen: "Ben ik echt zo gevoelig?", "Ligt het aan mij?" en dat is precies de bedoeling van gaslighting.

Signalen van gaslighting:

• Je gaat twijfelen aan je eigen geheugen of gevoel
• Je voelt je klein, onzeker of ‘gek’
• Je past jezelf steeds aan, om conflicten te vermijden
• Je vertrouwt je eigen intuïtie niet meer

En wat is dan het verschil met gaslighting?

Gaslighting is een vorm van manipulatie. Iemand wil je laten twijfelen aan jezelf, aan wat je voelt, denkt of herinnert.

Narcisme is een persoonlijkheidstype. Maar: veel mensen met narcistische trekken gebruiken gaslighting als techniek om controle te krijgen in een relatie.

Het verschil:

• Narcisme = hoe iemand in het leven staat en met anderen omgaat
• Gaslighting = een specifieke manier om macht te krijgen

Dus: niet elke gaslighter is een narcist. En niet elke narcist gebruikt gaslighting. Maar ze komen wél vaak samen voor.

Hoe herken je de combinatie?

Als iemand én narcistisch is én gaslighting toepast, zie je vaak deze dynamiek:

• In het begin ben je “de beste” en word je op handen gedragen
• Later word je steeds kleiner gemaakt en aan jezelf doen twijfelen
• Je mag niet ‘te veel voelen’, ‘te veel vragen’ of ‘te gevoelig zijn’
• Jouw grenzen worden genegeerd, maar hun behoeften zijn heilig
• Jij voelt je uitgeput, onzeker en verward

Herkenbaar? Dan is het belangrijk om serieus te nemen wat je voelt.

Wat kan Booky Booky voor je doen?

Bij Booky Booky willen we lastige thema’s zoals narcisme en gaslighting begrijpelijk maken. Geen zware woorden, geen schuldgevoel, gewoon heldere uitleg en steun.

Wil je ontdekken of jouw situatie hiermee te maken heeft? Of wil je sterker leren staan in je relaties? Neem dan een kijkje op bookybooky.app en vind blogs, verhalen en hulpbronnen op jouw tempo.

Je hoeft het niet alleen uit te zoeken.