Trauma is geen litteken dat je ziet, maar een wond die je voelt.

Inleiding:

Trauma. Zo’n woord dat zwaar klinkt, alsof het alleen thuishoort in films, oorlogssituaties of rampen. Maar in werkelijkheid komt trauma veel vaker voor dan we denken en in veel subtielere vormen. Soms zit het in die ene gebeurtenis die je wereld op z’n kop zette. Soms in iets wat steeds opnieuw gebeurde, tot je jezelf begon kwijt te raken.

En het vervelende? Je brein kan zeggen: "Het is voorbij."
Maar je lichaam denkt: "Nope, we zitten nog in alarmfase rood."

In deze blog duiken we in wat trauma écht is, hoe het zich laat zien (vaak op onverwachte manieren), en wat je kan doen om er zachtjes mee om te gaan. Geen zware theorie, wel eerlijke woorden, zachte inzichten en een beetje helderheid in de chaos.

Wat is Trauma?

Trauma is geen teken van zwakte, en het betekent ook niet dat je “niet sterk genoeg” was. Trauma ontstaat wanneer je iets meemaakt dat zó heftig of overweldigend is, dat je brein en lichaam het niet goed kunnen verwerken. Het gaat om ervaringen die je normale gevoel van veiligheid en controle overhoop gooien.

Dat kan een eenmalige, schokkende gebeurtenis zijn, zoals een ongeluk, seksueel misbruik, geweld of het verlies van iemand die je graag ziet. Maar trauma ontstaat net zo goed bij langdurige situaties waarin je je herhaaldelijk onveilig, machteloos of genegeerd voelde.

Het gevolg? Je systeem slaat die ervaring op alsof het nog steeds gebeurt. Je kan er voortdurend aan denken, het opnieuw beleven of lichamelijk reageren op prikkels die eraan doen denken. Je voelt je angstig, verdrietig, boos of schuldig, vaak zonder dat je begrijpt waarom.

Trauma gaat dus niet alleen over wat er gebeurd is, maar over hoe jouw lichaam en geest erop reageren en hoe dat soms lang blijft hangen. Terwijl je hoofd misschien zegt: “Dat is verleden tijd,” roept je lijf nog: “Help, gevaar!

Hoe ontstaat trauma?

Trauma kan op verschillende manieren ontstaan, en dat is wat het zo complex maakt. Het kan zich aandienen door een plotselinge, ingrijpende gebeurtenis, maar ook door langdurige stress die je stap voor stap overweldigt. Beide vormen kunnen diep ingrijpen in je leven, maar ze uiten zich vaak anders.

Plotseling trauma

Dit is wat we vaak “acute” trauma noemen. Een éénmalige, intense gebeurtenis die je volledig uit balans haalt. Denk aan een ongeluk, een aanval, of het verlies van een dierbare. Het is als een klap in je gezicht: je voelt je direct overrompeld, en de impact is onmiskenbaar. Het kan je dan ook direct fysiek en mentaal uitputten. Het lichaam en brein staan in één keer op scherp, en die angst of schrik kan diep in je systeem blijven hangen.

Langdurig trauma

Bij langdurig trauma, ook wel chronisch trauma genoemd, gaat het vaak om een reeks van negatieve ervaringen die zich over een langere tijd afspelen. Dit kan gaan om dingen zoals langdurig misbruik, verwaarlozing, of het constant ervaren van stress op het werk of thuis. Deze vorm van trauma is minder opvallend, maar het bouwt langzaam een grote druk op je zenuwstelsel. Het gevolg? Je kunt je permanent in “alarmmodus” voelen, zelfs als er op dat moment geen duidelijk gevaar is. Deze vorm van trauma is vaak veel subtieler, maar kan uiteindelijk net zo verwoestend zijn.

Emotioneel vs. Fysiek trauma

Trauma is niet altijd alleen mentaal of emotioneel, het heeft vaak ook lichamelijke gevolgen. Je kunt je voelen alsof je lichaam je in de steek laat, of je hebt chronische lichamelijke klachten zonder een duidelijke fysieke oorzaak. Dit komt doordat trauma niet alleen in je gedachten blijft, maar ook in je lichaam wordt opgeslagen. Je kunt fysieke symptomen ervaren zoals spanning, pijn of slaapproblemen. Het is dan ook niet ongewoon om last te hebben van hoofdpijn, spierpijn of maagklachten, zonder dat je precies begrijpt waarom.

Emotioneel gezien kan trauma je naar binnen keren: je voelt je vaak angstig, boos, of verdrietig, en deze emoties kunnen overwoekeren, zelfs wanneer je probeert verder te gaan. Het lichaam en de geest werken samen om te verwerken, en soms kan dat een lange tijd duren.

Hoe merk je dat je trauma hebt? Wat zijn de symptomen?

Trauma is niet altijd makkelijk te herkennen, omdat het zich op verschillende manieren kan manifesteren. De symptomen kunnen zowel fysiek als emotioneel zijn en kunnen variëren afhankelijk van de ernst van het trauma en hoe lang je ermee hebt geworsteld. Soms merk je niet direct dat je last hebt van trauma, maar als je het langer negeert, kunnen de effecten ernstiger worden.

Emotionele symptomen van trauma

• Angst en paniek: Je voelt je vaak bang, zelfs zonder directe dreiging. Er kan een constante vrees zijn voor wat er kan gebeuren of voor het herbeleven van het traumatische moment.
• Depressie en verdriet: Het kan voelen alsof je voortdurend in een sombere stemming verkeert. Misschien is er een gevoel van hopeloosheid of leegte, of een diep verdriet dat je niet goed kunt plaatsen.
• Boosheid of irritatie: Trauma kan leiden tot hevige boosheid of frustratie. Je kunt snel geïrriteerd raken door dingen die normaal geen invloed op je zouden hebben.
• Emotionele blokkades: Sommige mensen voelen zich emotioneel verdoofd of afgescheiden van hun eigen gevoelens. Ze kunnen moeite hebben met het uiten van emoties of voelen zich ver van zichzelf verwijderd.
• Herbeleving van het trauma: Het kan zijn dat je het trauma steeds opnieuw beleeft, alsof het zich opnieuw afspeelt. Dit kan zich uiten in nachtmerries, flashbacks of het simpelweg steeds denken aan de traumatische gebeurtenis.

Fysieke symptomen van trauma

• Chronische vermoeidheid: Je voelt je altijd uitgeput, zelfs na een goede nachtrust. Het kan moeilijk zijn om energie te vinden voor de dagelijkse dingen.
• Spanningen en pijn: Je kunt lichamelijke klachten krijgen zoals hoofdpijn, nek- of rugpijn, spierpijn of andere spanningsklachten die geen duidelijke medische oorzaak hebben.
• Slaapstoornissen: Trauma kan leiden tot slapeloosheid of onrustige slaap. Je kunt moeite hebben om in slaap te vallen, of je wordt steeds wakker midden in de nacht.
• Spijsverteringsproblemen: Stress en trauma kunnen zich ook uiten in lichamelijke klachten zoals maagpijn, misselijkheid of andere spijsverteringsproblemen.

Gedragsmatige symptomen van trauma

• Vermijden van triggers: Mensen met trauma proberen vaak situaties of plaatsen te vermijden die hen doen denken aan het trauma. Dit kan leiden tot isolatie en het vermijden van sociale situaties.
• Verlies van interesse in normale activiteiten: Dingen die voorheen plezierig waren, zoals hobby's of sociale activiteiten, kunnen nu als zinloos of moeilijk te doen aanvoelen.
• Moeite met concentreren: Je kunt merken dat je moeite hebt met je werk of andere verplichtingen, omdat je concentratie en geheugen verslechteren.
• Overmatig waakzaam of hyperalert: Je blijft altijd op je hoede, zelfs wanneer er geen directe bedreiging is. Dit kan zich uiten in snel schrikken van geluiden of een verhoogde behoefte aan controle over je omgeving.

Hoe herken je trauma bij anderen?

Als je denkt dat iemand in je omgeving trauma ervaart, kun je letten op veranderingen in hun gedrag, stemmingen en fysieke gesteldheid. Ze kunnen zich terugtrekken, prikkelbaar worden of juist overdreven blij of uitbundig zijn om hun emoties te verbergen. Het is ook belangrijk te letten op tekenen van vermijdingsgedrag, zoals het vermijden van gesprekken over bepaalde onderwerpen of het uit de weg gaan van bepaalde plaatsen of mensen die hen herinneren aan het trauma.

De impact van trauma op het dagelijks leven

Een trauma heeft vaak een grote impact op je dagelijks leven. Het is niet iets dat na de gebeurtenis gewoon “klaar” is. De gevolgen kunnen veel langer blijven hangen dan je misschien verwacht. Het kan invloed hebben op je humeur, je energie, je relaties en zelfs op je fysieke gezondheid. Trauma zorgt er vaak voor dat je, zonder het altijd te beseffen, anders gaat reageren of handelen. Je merkt misschien dat het moeilijker wordt om te functioneren in sociale situaties, op je werk of zelfs bij simpele dingen zoals koken of schoonmaken. Gevoelens van angst, stress of verdriet kunnen overal doorheen sijpelen. Het is alsof alles wat je doet, gefilterd wordt door emoties en herinneringen die je moeilijk kan loslaten.

Wat helpt wel?

1. Therapie

Therapie is een van de belangrijkste manieren om met trauma om te gaan. Praten met een therapeut kan je helpen het trauma te verwerken en de emoties die ermee gepaard gaan, te begrijpen. Cognitieve gedragstherapie (CGT), EMDR (eye movement desensitization and reprocessing) en traumagerichte therapie kunnen helpen bij het verwerken van pijnlijke herinneringen en het verminderen van traumasymptomen. Het doel is om het trauma langzaam op te delen in begrijpelijke stukken, zodat je ermee kunt leren omgaan. Om het herstelproces goed te begeleiden, is professionele hulp essentieel.

2. Veiligheid en stabiliteit

Het creëren van een veilige omgeving is essentieel voor herstel. Mensen die een trauma hebben meegemaakt, voelen zich vaak onveilig, zowel ten opzichte van hun omgeving als ten opzichte van hun eigen lichaam. Het herstellen van een gevoel van veiligheid helpt het parasympathische zenuwstelsel weer in evenwicht te brengen. Dit kan je bereiken door duidelijke grenzen te stellen, triggers die traumatische herinneringen oproepen te vermijden en een vast dagelijks ritme te creëren. Dit geeft de nodige ruimte om te ontspannen en langzaam weer te herstellen.

3. Tijd en geduld

Herstellen van een trauma is geen snel proces. Het verwerken van verdriet, pijn en herinneringen kost tijd, geduld en zelfzorg. Het herstel kan gepaard gaan met hoogte- en dieptepunten en er kunnen momenten zijn waarop je het gevoel hebt dat je geen vooruitgang boekt. Het is belangrijk om geduldig te zijn en jezelf de tijd te geven die je nodig hebt. Een trauma geneest niet binnen een paar dagen of weken, dus forceer jezelf niet om sneller te herstellen dan jouw lichaam en geest aankunnen.

4. Betrek lichaam en geest

Een trauma heeft niet alleen mentale gevolgen, maar ook fysieke gevolgen. Het kan zijn dat jouw lichaam vastloopt in een angst- of stressreactie, wat leidt tot chronische spierpijn, hoofdpijn en een verhoogd stressniveau. Daarom is het belangrijk om je lichaam ook te laten deelnemen aan het herstel. Technieken zoals ademhalingsoefeningen, meditatie, yoga en lichaamswerk kunnen helpen om spanning in het lichaam los te laten en het zenuwstelsel te kalmeren. Traumaherstel is een holistisch proces waarbij lichaam en geest moeten samenwerken om te genezen.

Wat moet je zeker niet zeggen of doen bij iemand met trauma?

Het is essentieel om met veel zorg en respect om te gaan met iemand die een trauma heeft doorgemaakt. Soms hebben mensen een goede bedoeling, maar kunnen ze onbewust iets zeggen of doen dat het herstelproces kan verstoren.

1. “Je moet het loslaten”

Hoewel het op een positieve manier is bedoeld, kan dit zeer frustrerend zijn voor iemand die trauma heeft meegemaakt. Het is niet zo eenvoudig als “het loslaten”. Traumaverwerking vereist zowel tijd als geduld, en het is essentieel om de nodige ruimte en tijd te bieden om het op een gezonde manier te verwerken.

2. Minimale reacties geven (“Ach, het is maar dit” of “Anderen hebben het erger”)

Iedereen heeft een unieke reactie op trauma, en de ervaring van de ander is altijd relevant. Door het trauma van een ander te negeren, kun je de indruk wekken dat hun pijn niet van belang is. Het is essentieel om aandachtig te luisteren en het gevoel van anderen te waarderen.

3. “Je moet sterk zijn”

Mensen die trauma hebben meegemaakt, ervaren vaak al een gevoel van kwetsbaarheid en onmacht. Door te beweren dat ze “sterk moeten zijn” kan dit hen extra druk uitoefenen en hen het gevoel geven dat ze moeten voldoen aan verwachtingen die ze op dat moment niet kunnen realiseren. Het is voordeliger om iemand steun en empathie te geven dan om hen te dwingen om “sterker” te worden.

4. Niet luisteren of snel adviseren

Af en toe willen we iemand snel ondersteunen door direct advies te geven of oplossingen te bieden. Voor iemand die een trauma heeft doorgemaakt, is het vaak van groter belang om gewoon naar hen te luisteren. Soms is het belangrijkste om simpelweg aanwezig te zijn, zonder een mening of oplossing te geven.

5. De pijn negeren

Mensen die een trauma hebben ervaren, willen vaak niet voortdurend hun ervaringen delen. Het negeren van de pijn of het dwingen van de persoon om daarover te praten, kan het herstelproces echter verstoren. Het is essentieel om het tempo van anderen te waarderen en hen de kans te bieden om te openen zodra ze bereid zijn.

Neem de tijd voor jezelf, met steun van Booky Booky

Trauma is een zware last om te dragen, maar het is belangrijk te weten dat je niet alleen bent. Er zijn manieren om trauma te verwerken, en met de juiste hulp en tijd kun je weer in je kracht komen. Onthoud: herstel is een reis, geen bestemming. Heb je behoefte aan meer informatie, inspiratie of tips over dit onderwerp? Neem dan zeker een kijkje op Booky Booky! Onze blog biedt waardevolle inzichten die jou kunnen helpen bij het begrijpen en verwerken van trauma, én het ondersteunen van anderen die erdoorheen gaan. Jouw welzijn verdient prioriteit, en wij staan klaar om je daarbij te helpen.